ალბათ ყველას გაგვჩენია შეკითხვა – ყოველთვის სიკეთით და გულისხმიერებით ვექცევით სხვებს, მზად ვართ სხვებს დავეხმაროთ გაჭირვებაში. მაშ, რატომ ხდება, რომ დაფასების ნაცვლად, ხშირად ვიღებთ უპატივცემულობას? რატომ გიბრუნდებათ თქვენი სიკეთე ბოროტებით ან უმადურობით? რატომაა რაც უფრო კეთილი ხართ, მით უფრო გულგრილად გექცევიან ადამიანები? თქვენ ცდილობთ იყო გულისხმიერი და კეთილშობილი, მაგრამ ყოველთვის არის ადამიანი, ვინც უგულვებელგყოფთ ან თუნდაც გიყენებთ. ლოგიკურად, სიკეთემ უნდა გააძლიეროს ადამიანებს შორის კავშირები, გამოიწვიოს დაფასება და მადლიერება. თუმცა, გრძნობთ, რომ ამას საპირისპირო ეფექტი აქვს: თქვენ გიყენებენ, უგულვებელგყოფენ ან ზოგჯერ გამცირებენ კიდეც.
ეს არ არის მხოლოდ გაუგებრობა ან უიღბლობა – ეს კანონზომიერებაა. ფსიქოლოგიური კანონზომიერება. საქმე იმაშია, რომ ადამიანის ფსიქიკას (განსაკუთრებით ქვეცნობიერს) თავისი წესები აქვს, რომელიც სიკეთეს და ბოროტებას თავისებურად უკეთებს ინტერპრეტირებას. თქვენი სიკეთე ყოველთვის არ აღიქმება როგორც სიკეთე სხვების გადმოსახედიდან, არამედ ხშირად – როგორც შესაძლებლობა.
აქ აგიხსნით იმ მიზეზებს, იუნგის ფსიქოლოგიაზე დაყრდნობით, თუ რატომ ხდება რომ სიკეთემ შეიძლება დაგაკარგვინოთ სხვების პატივისცემა, და როგორ დაიცვათ თავი ისე, რომ არ შეცვალოთ თქვენი შინაგანი მე.
1. პირადი საზღვრების უგულებელყოფა
უსაზღვრო სიკეთე აღიქმება როგორც სისუსტე. ადამიანები ხშირად არღვევევნ ერთმანეთის საზღვრებს და თუ თქვენ არ დააწესებთ საკუთარ საზღვრებს, შესაძლოა აღგიქვან უბრალოდ როგორც რესურსი. თუ ყოველთვის ხელმისაწვდომი ხართ, არასოდეს ამბობთ “არას” და სხვა ადამიანების საჭიროებებს საკუთარზე წინ აყენებთ, ხალხი იწყებს თქვენს აღქმას, როგორც ადვილად მანიპულირებადი ადამიანის. არა იმიტომ, რომ ისინი ცუდები არიან, არამედ იმიტომ, რომ ფსიქოლოგია ასე მუშაობს: თუ საზღვრები არ არსებობს, მაშინ შეგიძლია შეზღუდვების გარეშე მიიღო რაც გინდა.
ფსიქოლოგიაში ამას ქვია კეთილგანწყობის ექსპლუატაციის ეფექტი. თუ საზღვრებს არ დააწესებთ, ნებისმიერს შეუძლია შეიჭრას თქვენს ემოციურ სივრცეში და მიიღოს ის, რაც სურს, შედეგების შესახებ ზედმეტი ფიქრის გარეშე. პატივისცემა იბადება იქ, სადაც არის ბალანსი. მნიშვნელოვანია არა მხოლოდ იყოთ კეთილგანწყობილი, არამედ თქვენი საზღვრებიც გქონდეთ. როცა არ იცავთ საკუთარ ინტერესებს, ეს არ არის სიკეთე – ეს არის საკუთარი თავის უარყოფა.
გამოსავალი: ნუ შეწყვეტთ კეთილგანწყობას, მაგრამ ისწავლეთ მკაფიოდ განსაზღვროთ თქვენი საზღვრები და ნათლად მიაწოდოთ ისინი სხვებს. როდესაც თქვენს სიკეთეს აკლია საზღვრები, თქვენ არა მხოლოდ აძლევთ საშუალებას სხვებს ისარგებლონ ამით, არამედ ართმევთ საკუთარ თავს შესაძლებლობას განავითაროთ საკუთარი თავი, როგორც უფრო თავდაჯერებულმა და თვითშეგნებულმა ადამიანმა.
როგორც კარლ იუნგი ამბობდა: „არავის არ შეუძლია ჰქონდეს სუფთა სინდისი მისი ჩრდილის შეცნობის გარეშე“.ჩრდილი არა მხოლოდ ჩახშობილი იმპულსებია, არამედ ის თვისებებიც, რომლებსაც საკუთარ თავში არ ცნობთ: „არას“ თქმის უნარი ანუ თქვენი სივრცის დაცვა. თუ არ ისწავლით თქვენი სიკეთის დაბალანსებას თავდაცვასთან, სხვები დაიწყებენ თქვენს აღქმას, როგორც ადამიანის, რომლითაც უნდა ისარგებლონ და არა როგორც შინაგანი ძალის მქონე ინდივიდის.
2. როდესაც სიკეთე ჩვეულებად იქცევა
ადამიანები ეჩვევიან ყველაფერს, მათ შორის სიკეთესაც. ხელმისაწვდომობა აუფასურებს თქვენს სიკეთეს. ის, რაც ყოველთვის ხელ ქვეშ გაქვს, აღარ აღიქმება როგორც რაიმე ღირებული. თუ ადამიანებმა იციან, რომ ყოველთვის მზად ხართ მათ დასახმარებლად და სანაცვლოდ არაფერს ელით, ისინი ამას აღიქვამენ, როგორც თავისთავადს და ვეღარ ამჩნევენ მის ფასს.
წარმოიდგინეთ, რომ ვიღაცას თქვენთვის საწოლში ყოველდღე მოაქვს ყავა . თავიდან სასიამოვნოა, მაგრამ შემდეგ ნორმად იქცევა, მოგვიანებით კი – რაღაც თავისთავად. შემდეგ კი საერთოდ თუ დაგიგვიანეს შეიძლება გაღიზიანდეთ კიდეც. აღქმა ასე მუშაობს: იშვიათობა ქმნის ღირებულებას. გსურთ თქვენი სიკეთე დაფასდეს? დოზირებაა საჭირო.
ხალხი აფასებს იმას, რაც არ არის ხელმისაწვდომი ნებისმიერ დროს. თუ ყოველთვის მზად ხართ დახმარებისთვის, თქვენი დახმარება უფრო ჩვევად იქცევა, ვიდრე რაღაც, რისთვისაც მადლობას გეტყვიან.
როგორც იუნგი ამბობდა: „ბალანსი შუქსა და ჩრდილს შორის არის ჰარმონიული ცხოვრების გასაღები“.დროთა განმავლობაში, ამან შეიძლება გამოიწვიოს: თქვენი ემოციური გადაღლა, იმედგაცრუება ადამიანებში, შინაგანი კონფლიქტი დახმარების სურვილსა და განცდას შორის, რომ თქვენ გიყენებენ.
გამოსავალი: გესმოდეთ, რომ კეთილშობილება მხოლოდ მაშინ არის ღირებული, როცა ის ცნობიერია. დახმარება არ ნიშნავს ყოველთვის ხელმისაწვდომობას. ეს არ ნიშნავს, რომ უნდა გახდე ეგოისტი. უბრალოდ ისწავლე შენი სიკეთის დაფასება. ეს ნიშნავს იმის არჩევას, ვის და როდის დაეხმარო.
სიკეთის რეალური ღირებულება მდგომარეობს მისი გამოყენების უნარში და არა უსაზღვრო გაცემაში საპასუხოდ. ჭეშმარიტი პატივისცემა იბადება არა მუდმივი ხელმისაწვდომობისგან, არამედ თქვენი სიკეთის დოზის მიღების უნარიდან, რათა ის ღირებული დარჩეს და სხვებისთვის უხილავი არ იყოს.
იუნგი ამბობდა: „თუ კეთილშობილება არ არის დაბალანსებული საკუთარი საზღვრების გაცნობიერებით, ჩრდილი იჩენს თავს, როგორც გამოფიტვა, წყენა ან გაუფასურება სხვების მიერ“.
სიკეთის რეალური ღირებულება მდგომარეობს მისი გამოყენების უნარში და არა უსაზღვრო გაცემაში საპასუხოდ. ჭეშმარიტი პატივისცემა იბადება არა მუდმივი ხელმისაწვდომობისგან, არამედ თქვენი სიკეთის დოზის მიღების უნარიდან, რათა ის ღირებული დარჩეს და სხვებისთვის უხილავი არ იყოს.
3. სიკეთე ეწინააღმდეგება სოციალურ ნორმებს
დიახ, უნდა ვაღიაროთ, რომ ჩვენ ვცხოვრობთ სამყაროში, სადაც სიმკაცრე ხშირად აღიქმება სიძლიერის ნიშნად და კონკურენცია ნორმად. ასეთ საზოგადოებაში ჭეშმარიტი სიკეთე ზოგჯერ იწვევს ეჭვებს. ზოგიერთი კი იწყებს თქვენზე საკუთარი შიშებისა და კომპლექსების პროექციას. ზოგმა უბრალოდ არ იცის, როგორ მიიღოს სიკეთე. ისეთ გარემოში იზრდებოდნენ, სადაც ყოველი კეთილი საქმის უკან გათვლა იდგა. ისინი უბრალოდ ვერ იჯერებენ, რომ ვინმე მათ უანგაროდ ეხმარება და ამაში რაღაც ქვედინებებს და მახეებს ეძებენ.
უფრო მეტიც, ზოგჯერ თქვენი სიკეთე ადამიანებს უხერხულად აგრძნობინებს თავს. რატომ? ადამიანები, რომლებიც მიჩვეულნი არიან ანგარებას, ფსიქოლოგიურად უხერხულად გრძნობენ თავს მათ გვერდით, ვინც უმიზეზოდ ეხმარება. ეს ხაზს უსვამს მათ ნაკლოვანებებს. თქვენი გულწრფელობა მათთვის ხდება სარკე, რომელშიც ისინი ხედავენ თავიანთ მინუსებს. და ზოგჯერ მათი რეაქცია უბრალოდ თავდაცვაა უსიამოვნო წარმოსახვებისაგან. ისინი უარყგოფენ არა თქვენ, არამედ საკუთარ შინაგან შიშებს. ასე, რომ მათთვის უფრო ადვილია დაგიძახონ გულუბრყვილო ან სუსტი, ვიდრე იმის აღიარება, რომ თავად არიან ძუნწები.
გამოსავალი: აქ კარგი ამბავი ისაა, რომ ეს მათი პრობლემაა და არა თქვენი. უბრალოდ გესმოდეთ, რომ მათი რეაქცია არ არის თქვენი ღირებულების მაჩვენებელი. თუ ვინმე ვერ მიიღებს თქვენს სიკეთეს, ეს არ ნიშნავს რომ რაღაცას არასწორად აკეთებთ. ეს მხოლოდ იმას ნიშნავს, რომ ისინი მზად არ არიან. ნუ ეცდებით მათ შეცვლას ან ახსნას – უბრალოდ მიეცით მათ საშუალება, თავად გაერკვნენ.
4. სხვების სიკეთე არც თქვენ გაწყენდათ
თუკი ყოველთვის ეხმარებით სხვებს, მაგრამ არ საუბრობთ თქვენს საჭიროებებზე, ხალხი იწყებს ფიქრს, რომ თქვენ ისინი უბრალოდ არ გაგაჩნიათ. მათთვის თქვენი საჭიროებები და გრძნობები დროთა განმავლობაში უკანა პლანზე გადადის. როცა ძალიან ბევრს გასცემთ სანაცვლოდ თუნდაც ელემენტარული აღიარების მიღების გარეშე, ეს არ არის სიკეთე, არამედ იმედგაცრუების რეცეპტი.
დაფიქრდით: ბოლოს როდის თქვით, რომ დახმარება გჭირდებათ? ან რომ თავს ცუდად გრძნობთ, როცა თქვენი ძალისხმევა შეუმჩნეველი რჩება? თუ თქვენ ყოველთვის ჩუმად ხართ, ხალხი უბრალოდ ვერ გაიგებს თქვენს საჭიროებებს. ეს იმიტომ კი არ არის, რომ ისინი გულგრილები არიან, არამედ იმიტომ, რომ თქვენ არ აძლევთ მათ საშუალებას გაიგონ, რომ თქვენც გჭირდებათ რაღაც.
გამოსავალი: ნათლად მიუთითეთ, რომ თქვენც ასევე გჭირდებათ ყურადღება, ზრუნვა და პატივისცემა. ხალხი ისე გვექცევა, როგორც ჩვენ მათ ვაძლევთ ამის უფლებას.
და ბოლოს როგორ შეინარჩუნო პატივისცემა და ამასთან დარჩე ადამიანად?
ჭეშმარიტი სიკეთე არ არის გაუთავებელი გაცემა, არამედ საკუთარი თავის დაკარგვის გარეშე სხვების დახმარების უნარი. დააფასე საკუთარი თავი და მერე სხვებიც დაგაფასებენ.
- ისწავლეთ „არას“ თქმა დანაშაულის გრძნობის გარეშე.
- დააწესეთ მკაფიო საზღვრები.
- დაეხმარეთ შეგნებულად, არა მოვალეობის გრძნობის გამო.
- გახსოვდეთ: საკუთარი თავის პატივისცემა უფრო მნიშვნელოვანია, ვიდრე სხვების მოწონება.
- განავითარეთ თავდაჯერებულობა ისე, რომ თქვენ აღგიქვან როგორც პიროვნება და არა მხოლოდ მოსახერხებელი რესურსი.
- ნება მიეცით ადამიანებს აიღონ ინიციატივა, ნუ მისცემთ საშუალებას მიეჩვიონ თქვენ პირველ ნაბიჯებს.
და გახსოვდეთ: სიკეთე არ არის სისუსტე. ის მხოლოდ მაშინ იქცევა სისუსტედ, როცა ნებას დართავ გადაიზარდოს საკუთარი თავის უარყოფაში. მაგრამ იმ ადამიანის ხელში, რომელმაც იცის საკუთარი თავის პატივისცემა, სიკეთე ძალაა.
