როდესაც ამჩნევს უცნაურობებს ადამიანის ქცევაში, საზოგადოება ჩვეულებრივ აფასებს მათ ხასიათის თვისებად. თუმცა ამერიკელი ფსიქოთერაპევტები სხვაგვარად ფიქრობენ. მეცნიერები ამტკიცებენ, რომ ექსტრავაგანტული ქმედებები ხშირად შესაძლოა დაკავშირებული იყოს ფსიქიკური დაავადებების გამოვლინებასთან, რომლებიც ფაქტობრივად არც ისე უვნებელია, როგორც ერთი შეხედვით ჩანს და საჭიროებს სპეციალისტის მეთვალყურეობას და კორექტირებას.
ისტერიული პიროვნული აშლილობა
ისტერიული პიროვნული აშლილობა იმალება ხასიათის ისეთი თვისებების მიღმა, როგორიცაა გადაჭარბებული ემოციურობა, მგრძნობელობა, ყურადღების ცენტრში ნებისმიერ ფასად ყოფნის სურვილი და თეატრალური ქცევა. ხშირად ასეთი ადამიანები თავიანთი ექსცენტრიული გარეგნობის გამო იწვევენ ყურადღების გაზრდას.
ისინი გამოკვეთილი ექსტროვერტები არიან, ამიტომ სასოწარკვეთილად ითხოვენ სხვების ყურადღებას. თუკი ისინი იგნორირებულნი არიან, გამოიყენება სკანდალები, პროვოკაციები, ტყუილი, ფანტაზიები და შოკისმომგვრელი ქცევა. ისტერიული პიროვნებები არ ცნობენ ნახევარტონებს გრძნობების გამოხატვისას. მათი მხრიდან მწუხარებაც და სიხარულიც ზედმეტად ძალადობრივია. თუმცა, როგორც წესი, მათ არ შეუძლიათ ჭეშმარიტი, ღრმა გრძნობები.
ყოველდღიურ ცხოვრებაში ასეთ ადამიანებს აკლიათ გამძლეობა, შეუპოვრობა, პუნქტუალურობა და თვითდისციპლინა. გარდა ამისა, ისინი ხშირად უქმნიან პრობლემებს საკუთარ თავს და სხვებს, მოქმედებენ წამიერი სურვილების გავლენით. ეს იწვევს სერიოზულ პრობლემებს სამსახურში და პირად ცხოვრებაში.
პარანოიდული პიროვნული აშლილობა
პარანოიდული აშლილობა ვლინდება გადაჭარბებული ეჭვითა და წყენით. ეს ხასიათის თვისებები თანდაყოლილია ბევრ ადამიანში, მაგრამ ზოგჯერ ისინი ფაქტიურად კვეთენ ყველა წარმოსახვით ზღვარს. ასეთი ადამიანი ყველგან ხედავს მტრებს და გამუდმებით ეძებს უარყოფით მნიშვნელობას სხვების ქმედებებში.
მაგრამ ყველაზე უსიამოვნო ის არის, რომ პარანოიდი პიროვნებები ვერ ენდობიან უახლოეს ადამიანებსაც კი. გარშემომყოფების მოტყუებით დაჭერის მცდელობისას, ისინი ხშირად მიდიან მეთვალყურეობისკენ, კითხულობენ სხვა ადამიანების მიმოწერას და უსმენენ საუბრებს. უფრო მეტიც, სხვისი ნდობის გამართლების გარეშე, ისინი არასოდეს აღიარებენ თავს დამნაშავედ.
პარანოიდული აშლილობის კიდევ ერთი დამახასიათებელი ნიშანია იუმორის გრძნობის ნაკლებობა, დაძაბული სიტუაციის განმუხტვის უუნარობა.
დისოციალური პიროვნული აშლილობა
დისოციალური პიროვნული აშლილობის მქონე ადამიანებისთვის დამახასიათებელია სიზარმაცე, არაშრომისმოყვარეობა, სხვის ხარჯზე ცხოვრების მცდელობა, გაუმართლებელი ექსტრავაგანტულობა. რა თქმა უნდა, მეტი დასვენებისა და ნაკლები მუშაობის სურვილი ადამიანის ბუნებას თან ახლავს, მაგრამ ზოგჯერ ის საგანგაშო პროპორციებს იღებს. მაგალითად, ადამიანი გამუდმებით იცვლის სამსახურს რეალური მიზეზის გარეშე, დიდხანს ზის სახლში და ერიდება კონტაქტებს.
მეორე უკიდურესობაა, როდესაც დისოციალური ქცევის მქონე ადამიანები უყურადღებოდ ასრულებენ თავიანთ პროფესიულ მოვალეობებს, უსასრულოდ აგვიანებენ, აცდენენ უმიზეზოდ. გარდა ამისა, მათ შეუძლიათ სრულიად დაუფიქრებლად დახარჯონ ფული, ბოლო სახსრებიც კი დახარჯონ წამიერი სიამოვნებისთვის.
შფოთვითი პიროვნული აშლილობა
შფოთვის ან აცილებითი აშლილობა შეიძლება გამოჩნდეს თავშეკავებულ, არასოციალურ ადამიანებში. მათი ქცევის საფუძველია სხვების უარყოფითი შეფასებების შიში, მიმართული მათ მიმართ, კრიტიკის მტკივნეული რეაქცია, ოდნავი სირთულეების თავიდან აცილება და მათი მასშტაბის გაზვიადება.
რა თქმა უნდა, თვითკრიტიკა, გონივრულ ფარგლებში, ყველასთვის სასარგებლოა, მაგრამ შფოთვითი აშლილობა ადამიანს უმოწყალოდ ამცირებს საკუთარ თვალში. მას არ სჯერა, რომ შეუძლია ვინმეს მოეწონოს ან იყოს საინტერესო. ამიტომ, ის თავს იკავებს დანარჩენ სამყაროსთან ურთიერთობაში. ის თითქოს თავიდან იცილებს შესაძლო დაცინვას, დამცირებას და შეურაცხმყოფელ რეაქციებს.
სირაქლემას ქცევა, ოდნავი საფრთხის შემთხვევაში თავის ქვიშაში ჩამარხვა, პიროვნულ ზრდას სერიოზულად აფერხებს. როგორც წესი, შფოთვითი აშლილობის წინააღმდეგ ბრძოლა შედგება სოციალური უნარების ტრენინგსა და პაციენტის მიერ საკუთარი თავის შესახებ ნეგატიური რწმენის თანდათანობით შემცირებაში.
ობცესიურ-კომპულსური აშლილობა (OCD)
ობცესიურ-კომპულსური აშლილობა დამახასიათებელია ინტელექტის მაღალი დონისა და პერფექციონიზმისკენ მიდრეკილი ადამიანებისთვის. დისციპლინისა და თვითკონტროლისკენ სწრაფვისას, ისინი ისე გაიტაცებიან ხოლმე, რომ თავს ძალიან მკაცრ საზღვრებში აყენებენ, რაც ძირს უთხრის მათ ფიზიკურ და ფსიქიკურ ჯანმრთელობას.
პერფექციონისტებმა არ იციან როგორ დაისვენონ, ამ მომენტებს დროის კარგვად თვლიან. გარდა ამისა, მათ უჭირთ სამუშაოს სხვისთვის დელეგირება, რადგან თვლიან, რომ ამას სხვა არავინ გააკეთებს.
OCD-ის საწყისი ნიშნების წინააღმდეგ ბრძოლის ერთ-ერთი ეფექტური მეთოდია მედიტაციის სხვადასხვა ტექნიკების გამოყენება.
ნარცისული პიროვნული აშლილობა
ნებისმიერი უკიდურესობა საკუთარი თავის აღქმაში არ არის კარგი ადამიანისთვის. და თუ თვითკრიტიკა იწვევს შფოთვით აშლილობას, ამ შემთხვევაში გაბერილი თვითშეფასება ნარცისული პიროვნული აშლილობის დამახასიათებელი ნიშანია. ასეთი ადამიანი საკუთარ თავს ყველაზე ჭკვიანად, ყველაზე ნიჭიერად, უნიკალურად და ლამაზად თვლის. მას სჯერა, რომ მას განსაკუთრებული ბედი აქვს, აწყობს გრანდიოზულ გეგმებს და გაუთავებლად ფანტაზიორობს მომავალ წარმატებებზე.
ტიპიური ნარცისი არ მოითმენს კრიტიკას, რეაგირებს მასზე ბრაზით და აღშფოთებით. ამავდროულად, ის მტკიცედ არის დარწმუნებული, რომ გარშემომყოფებმა მისი ინტერესები საკუთარზე მაღლა უნდა დააყენონ, ამიტომ სიამოვნებით იყენებს სხვა ადამიანებს პირადი მიზნების მისაღწევად.
ამავდროულად, სხვა ადამიანების წარმატებები იწვევს ნარცისულ ინდივიდებში მძაფრ შურს, ხოლო წარუმატებლობის სერიამ შეიძლება გამოიწვიოს განწყობის ცვალებადობა, უღირსობის განცდა და დეპრესია. აშლილობის გამოვლინების წინააღმდეგ ბრძოლა უნდა დაიწყოს მოლოდინების ზღვრის დაწევით, ამასტან უმნიშვნელო, მაგრამ რეალური მიზნების მიღწევა ხელს შეუწყობს დაკარგული სიმშვიდის აღდგენას.
