როგორ უნდა გავიგოთ შეუსაბამობა მთელ მსოფლიოში მაქსიმუმამდე გაზრდილ გლობალურ საფონდო ინდექსებსა და მინიმუმამდე შემცირებულ რეალურ საპროცენტო განაკვეთს შორის? რამოდენიმე ურთიერთსაპირისპირო განმარტება ცდილობს დაარეგულიროს ეს ტენდენციები, ვინაიდან ამის სწორად გააზრება აუცილებელია, მონეტარული და ფისკალური პოლიტიკის სათანადოდ დარეგულირებისთვის.
ყველაზე პოპულარული განმარტებები სათანადოდ ვერ აფასებენ რისკის ფაქტორებს, რამაც შესაძლოა შეცდომაში შეგვიყვანოს. მაგალითად, „საუკუნო სტაგნაციის“ თეორია ამტკიცებს, რომ დაბალი საპროცენტო განაკვეთი წარმოადგენს სიტუაციის ყველაზე ჭეშმარიტ არსს. გლობალური ეკონომიკა განიცდის მოთხოვნის ქრონიკულ დეფიციტს, რომელიც შეიძლება გასწორდეს სახელმწიფო ხარჯების მდგრადი ზრდით.
ამ აზრის თანახმად, მზარდი საფონდო ბირჟები ასახავს მხოლოდ სამომავლო შემოსავლების დაბალ დისკონტირებას. გარდა ამისა, ჩანს რომ მოგების წილი სამუშაო სექტორში შესამჩნევად შემცირდა ბოლო ათწლეულების მანძილზე მსოფლიოს 8 უმსხვილეს ეკონომიკაში, გარდა, შესაძლოა, გაერთიანებული სამეფოსი. ამის საპირისპიროდ, მოგების წილი კაპიტალში იზრდებოდა, რაც, რა თქმა უნდა, ზრდის აქციის ღირებულებას (თუმცა, აქციის ფასები განაგრძობდა ზრდას ისეთ ქვეყნებში, როგორიცაა აშშ და დიდი ბრიტანეთი, სადაც დაიწყო შრომითი წილის შეძლებისდაგვარად ციკლური აღდგენა და სადაც შესაძლოა უახლოეს მომავალში ჰორიზონტზე გამოჩნდეს გაზრდილი საპროცენტო განაკვეთები).
საუკუნო სტაგნაციის თეორიის მხარდამჭერები ამტკიცებენ, რომ სამთავრობო ხარჯებმა, როგორც მშპ-ს ნაწილმა, რომელიც თითქმის ორჯერ უფრო მეტად გაიზარდა უმეტეს ეკონომიკურად განვითარებულ ქვეყნებში 1950 წლიდან, უნდა გააგრძელოს ზრდა. თუმცა, ადვილად შეიძლება შევთანხმდეთ იმაზე, რომ მიუხედავად იმისა, რომ მაღალსარგებლიანი სამთავრობო ინვესტიციები განათლებასა და ინფრასტრუქტურაში დღესდღეობით განსაკუთრებით გამართლებულია, ის აზრი, რომ რომ მოთხოვნა მუდმივად ზღუდავს მიწოდებას, ნამდვილად საეჭვოა.
დაბალი საპროცენტო განაკვეთის სხვა შესაძლო ახსნა შეიძლება იყოს ფინანსური რეპრესიები. ევროპის ცენტრალური ბანკი და იაპონიის ბანკი, ფედრალური სარეზერვო ფონდის მსგავსად, დაუღალავად იძენენ ობლიგაციებს. ამავე დროს, მთელი რიგი ახალი წესებისა ფინანსური სტაბილურობის ხელშეწყობისთვის აიძულებს ბანკებს, საპენსიო ფონდებსა და სადაზღვევო კომპანიებს, მოიმარაგონ სახელმწიფო ფასიანი ქაღალდები. შესაბამისად, დღევანდელი დაბალი საპროცენტო განაკვეთები უფრო მეტად ფინანსური ბაზრის ხარვეზებს ასახავს და არა დაბალი ზრდის მოლოდინს.
ფინანსური რეპრესიების ახსნის მომხრეები დაბალ საპროცენტო განაკვეთს არსებითად განიხილავენ, როგორც ობლიგაციის მფლობელების ფარულ დაბეგვრას, რომლებიც იღებენ უფრო დაბალ საპროცენტო განაკვეთს, ვიდრე სხვა შემთხვევაში მიიღებდნენ. ეს ყოველთვის ცუდი არ არის, იმ ფაქტის გათვალისწინებით, რომ საბოლოო შემთხვევაში, ყველა ბეგარა ამახინჯებს სიტუაციას და არ არსებობს არანაირი ხერხი, გავუმკლავდეთ დღევანდელი უზარმაზარი სესხების წნეხს, ზრდაზე მეტნაკლები ზემოქმედების გარეშე.
მაგრამ ბეგარა ფინანსურ რეპრესიებზე არც ისე პროგრესულია, როგორც უფრო ზოგადი ბეგარა სიმდიდრეზე, იმიტომ, რომ დაბალი შემოსავლის მქონე შინამეურნეობებს, როგორც წესი, აქციებში თავისი აქტივების უფრო მცირე წილი აქვთ. ნებისმიერ შემთხვევაში, გაუგებარია, თუ როგორ შეიძლება ფინანსურმა რეპრესიებმა ახსნან ყველა არსებული სიტუაცია. ობლიგაციების შემოსავლიანობის ვარდნა ბევრად გასცდა უბრალოდ სახელმწიფოს ფასიან ქაღალდებზე ვალდებულებებს.
თანამედროვე ძალიან დაბალ საპროცენტო განაკვეთზე სხვა ფაქტორებიც ახდენენ გავლენას. არასასურველი დემოგრაფიული მდგომარეობა და შრომის მიწოდების შემცირებული ზრდა განვითარებული ეკონომიკის მქონე უმრავლეს ქვეყნებში უდავოდ მნიშვნელოვანია, თუმცა თავსატეხად რჩება ის, რომ ამ ტენდენციებს ჰქონდათ საკმაოდ თანმიმდევრული და მოსალოდნელი სახე, იმ დროს, როდესაც პროცენტული მაჩვენებლების დაქვეითება იყო უფრო ჩქარი და მოულოდნელი (განსაკუთრებით ცენტრალური ბანკების მხრიდან). არ არის საკამათო ის, რომ სუსტი დემოგრაფია ყველაზე მეტად უწყობს ხელს აქციებზე მაღალი ფასის დაწესებას, მიუხედავად იმისა, რომ ზოგიერთები ამის უარყოფას ცდილობენ.
საინტერესოა, რომ შემდგომი დარღვევების შიში და მაღალი რისკი – არა მხოლოდ მორიგი ფინანსური კრიზისი, არამედ გეოპოლიტიკური არასტაბილურობა და პანდემია – ვერ პოვებს დიდ გამოხმაურებას მიმდინარე პოლიტიკურ დისკუსიებში, მიუხედავად იმისა, რომ იდეა უკვე არსებობს.
მიუხედავად იმისა, რომ ობლიგაციები ფაქტობრივად ვერ ამცირებს ასეთ რისკებს, ისინი როგორც წესი გავლენას ახდენს აქციებზე (გარდა, ალბათ, იმ შემთხვევებისა, როდესაც გლობალური ციებ-ცხელებაა და ორივე კრიზისშია). ბოლო ნაშრომში კარმენ და ვინსენტ რეინჰარტთან ერთად, ვაჩვენეთ, რომ თუნდაც უმნიშვნელო ძვრები იწვევს მაღალ რისკს – ვთქვათ, ზრდამ ნორმალური 2-3%-დან 3-4%–მდე შეიძლება გამოიწვიოს მსოფლიო საპროცენტო განაკვეთის მასიური შემცირება, უფრო მეტიც, შეიძლება უარყოფითი მაჩვენებელიც კი მივიღოთ. ეს შეიძლება იყოს იმ შემთხვევაში კი, თუ მოსალოდნელია მაღალი ზრდა.
მაგრამ ამისი პოლიტიკური შედეგები არ არის პირდაპირი. თუ ხელისუფლებას აქვს სწორი ინფორმაცია და ანალიზი, იგი სწორად შეაფასებს, რომ საზოგადოებრივი შიში არ გამართლდება, მაშინ, რა თქმა უნდა, გონივრული იქნება, თუ ისარგებლებს ამ ინფორმაციით და, მაგალითისთვის, გასცემს უფრო მეტ ვალს.
მეორეს მხრივ, თუ საზოგადოება ძირითადად მართალია მაღალი რისკთან დაკავშირებით, პოლიტიკური საკითხები ხდება გაცილებით უფრო კომპლექსური. პრობლემა ისაა, რომ მთავრობა უფრო მეტად აწყდება მაღალ დანახარჯებს კატასტროფული დარტყმების დროს, რაც გულისხმობს მაღალ ღირებულებას ფისკალური მიმართულების შენარჩუნებისთვის, როდესაც ის ყველაზე მეტადაა საჭირო.
